Vjeti i I. Tiranë, Prill 1926Nr. 3 ............ . ............ . , . • • • • • . . . • • • • • • • • • j ••...»•• ••*...•• ••....•• •••..»•• j e t a I O R G i t l l I K R V Q I T I Ë RKQ S H Q I P T R R DEL NJI HERË NË MUEJ ••••••••* .« • • « . . . . . . '••••• «••••••. *•.......•• *•.•••• JVIaPtesa d h e sh ë n d e ti «Si i ati, ashta i biri dhe ay që beri t’ atin», thotë nje fjat’.e popullit, q ’ ësht tjalë në vent dhe e vertetë. Në vuan haba nga një sëmundje që trashë- gohet, atë sëmundje do t ’a marrë dhe i biri; shpesh lierë, kur nuk nderhyn shërimi, e marrin edhe gjitli ata qe do dalin prej gjakut të këtij. Kështu formohet një vark brezash, të cilët, në jeten shoqë- nore, po thuaj, nuk kanë Ijatër rol a qellim per- veç se të perhapin e të ngjitin sëmundjen e trashë- guar. Kjo ësht një gjë tepër e rezikshme që ka tër- hequr vërejtjen e qeveritarve dhe të shkencëtarëve, por, gjer me sot, nuk ësht gjetur një zgjidhje e pranuarshme per tërë boten. Shteti, thanë-disa, du- ke mprojtur interesat e pergjithëshme të shoqërisë, ka detyrë të marrë masat e nevojshme per të më- njanuar elementat e dëmshme e për të forcuar ele- mentat e mira. Per armiqt e Shoqërisë, delinkuentët, ata që vrasin, presin, vjedhin, ësht gjyki dlie burgu; Biblioteka Publike "Qemal Baholli" Elbasan52 J E T A per ata që kanë nclonjë sëmundje ngjitëse e cila, duke u perhapur, munt të shkaktojë nj’ epidemi, ësht spitali, karantina, vehtëmimi. Në disa vënde janë marrë masa profilaktike edhe per ata që kanë sëmundje ngjitëse të rezikshme, si tuberkuloza, etj., domethënë detyrohet i sëmuri, me.zor, të mjekohet e të shërohet: kush nuk i shtrohet porosive të mje- kut zyrtar, ka gjobë dhe dënim. Gjith këto janë masa shumë të mira për të larguar reziqet e shëndetit të popullit, por del, këtu, një tjatër çeshtje me rëndësi: Një njeri me shëndet të keq, një njeri që vuan prej një sëmundjes ngjit- se e smundje të trashëguarshme, a ka të drejtë të martohet ? Në jeten shoqënore, askush nuk ka të drejtë t’ i rembejë tjatrit një copë bukë, as t’ i vjedhë një vë; aherë qysh paska të drejten t ’i vjedhë shëndetin ? Se kjo ngjet kur martohet një i sëmurë me një të shëndoshë; pa pikasur gjë, e humbet i shëndoshi shëndetin e vet dhe sëmundjen që merr u-a ep dhe femijëve që munt të bëjnë, duke i marrë më qafë edhe këta. Disa thanë së Shteti, jo vetëm se ka të drejtë të mos i lerë të martohen të sëmurët të rezikshëm, por ka detyrë t’i menjanojë krejt, ata sidomos që kanë sëmundje të pashëruarshme. Kjo nuk munt të jetë, me të vërtet, një masë e urtë dhe e dobi- shme, sepse një sëmundje që këqyret sot si e pa- shëruarshme, neser munt të shërohet, me qenë se munt të gjendet bari shëruës. Jo, ata që mbajnë në duar të tyre fren e sundimit, nuk munt të mendojnë e të ligjësojnë-masa të tilla të tepruara, por mundin, t’ a zgjidhin, çeshtjen me më shumë butësi. Le të marrim parasysh se, kryeparë, martesa nuk du- Biblioteka Publike "Qemal Baholli" ElbasanJ E T A 53 het penguar në asnjë mënyrë: ajo ësht thelbi i shoqë- risë dhe themeli i forcës së komhit. Martesa nuk duhet vështirësuar rne formaiitete të ngatruëshme të cilat munt t’ a zvjerdhin njerinë nga dëshira e martesës, munt të pakësojnë numurin e atyre që lidhin fatin nomisht, duke shtuar konkubinazhin, domethenë rrojten e bashkët pa kurorë, pra, jashtë ligjit. Për të larguar reziqet .qe munt të dalin nga të martuarit e njerësve të sëmurë, u proponuan dy masa: 1. Kush don të martohet, duhet t’ i shtrohet sqyrtimit të mjekut dhe pastaj të marrë lejen e dasmës. 2. Kur të dalin të vluarit perpara auktoritetit q' i marton, duhet të prezentojnë, bashkë me aktet e tjera, edhe një qertifikat mjeksuar si provë që kanë shëndet të mirë. Rëndësija e madhe e një mase të tillë, kupto- het lehtas dlie nuk munt të ketë asnjë dyshim se do të pranohet në tërë boten dhe do të mos munt të bëhet një martesë ndryshe. Esht per të çuditur që nuk u rregullua gjer me sot kjo punë. Esht kot të tregojmë l'atkeqësitë që dalin prej kësaj mu- ngese. Ka faj më të poshtër se i ati që martohet për prikë dhe, bashkë me paret, i tnerr dheshënde- tin e gocës së pafajshme ? Dhe kur dy vet merren me dashuri, a ka gjë më fatkeqe se dishpërimi i shoqit kur kupton se në vent të lumtësisë e të gëzi- mit që priste prej martesës, dolli brenga e sëmu- ndjes me gjith të zezat e saj ? Në disa vënde qertifikati u pranua si një for- malitet i domosdoshëm për martesë: këshlii në Biblioteka Publike "Qemal Baholli" Elbasan5 4 I E T A Shtetet skandinave të Snedisë, Norvegjisë- dhe Da- nemarkës. Perjasht’ Evropës, e kanë pranuar vetëm disa Shtete t ’ Amerikës Veriore. Në kohen e fundit, e pranoi edhe Turqija. Me gjith që kjo reformë e Mustafa Qemalit nuk bëri shumë bujë, por ësht, pa dyshim, midis reformave të tjerë që po e përsëritin dhe po e qytetërojnë Turqinë plakë, ajo qe ka më shumë rendësl për luftimin e sëmundjeve të trash- guarshme, për mirësimin e gjendjes shëndetësore të popullit. Kjo masë, bashkë me vendimin e mono- gamisë, do t ’ a forcojë familinë turke dhe Shtetin që formon gjithsija e tyre. Në Vende të tjerë, si në Francë, në Gjermam, r/ Angli, qertifikati i shëndetit nuk kërkohet ’prej auktoriteve qeveritare kur bëhet martesa, por, shpesli herë, e kërkojnë prindërit në mes të tyre. Dome- thënë se prindërit e të vluarve, kur bëjnë kartërat e martesës, paraqitin edhe nga një qertifikat mjek- suar ku vertetohet se vajza a djali kanë shëndet të mirë, ose nuk vuajnë prej ndonjë sëmundjes që munt të rezikojë shëndetin e shoqit tjatër. Kv zakon i mirë po perhapet dita me ditë dhe ep përfundime shumë të dobishme. Ka, doemos, edhe të meta, se munt të beben mashtrime. Ja një ngjarje që këndo- va nder gazeta këto dit. Prindërit e një vajze, në Francë, e pranuan një djale për dhënder dhe u kuptuan mbi të gjitha pikaV por i kërkuan të bjerë një qertifikat mjeksuar nga një doktor të njohur. Djali, mbas disa ditësh, e pruri qer- tifikatin dhe kështii, ucaktua dita e dasmës.Në dasmë na qe' fiuar dhe doktori që kishte dhënë qertiiika- tin. Në gëzim e sipër, i ati i vajzës e heq më njanë doktorin dhe i lëvdohet për masën e mirë që mori Biblioteka Publike "Qemal Baholli" ElbasanJ E T A 55 duke i dërguar dhendrin që t ’ a sqyrtojë dhe t’ i lirojë qertifikatin për martesë. Doktori hap sytë dhe çuditet. <(Jnë dashë nji qertifikat me filan emer, thotë ay, por djali që m’ a kerkoi dhe që sqyrto- va me kujdes, nuk ësht ky, dhendri; ketë s’e kam parë kurren e kurrës me sy>. I ati i vajzës, mbet i nemitur. Plot mërt, prishi dasmën sakaq. Dhëndri e kislite gënjyer: në vent të tij, kishte dërguar një mik të sqyrtohet prej doktorit dhe t’ a marrë qer- tifikatin n’ emër të dhëndrit. Dhëndri vehtë ishte sifilitik, Për të mënjanuar këtë të metë, në Turqi, thoshin gazetat, doktori i ve dhendrit dhe nuses nga një damkë në pëllëmhë të mëngjër. Kjo damkë vihet një ? dy dit përpara martesës dhe kështii vërtetohet shëndeti i mir’ i atyre që martohen. Sa- kaq pas martesës damka lahet diie kështu mbaro- het puna. Por kundër mashtrimit, munt të merren dhe masa të tjerë, pa volosur duart e të vluarve, si, për shembell, qertifikati me fotografi, etj. Esht ver- tet se nuk ka fotograf kudo dhe, pastaj, duhen mënjanuar formalitetet që kushtojnë pare ose lë- ndojnë, kot, dok’ e zakone. Në vendin t’onë a.munt të zbatohet rregulla e qertifikatit të domosdoshëm ? Po, pa dyshim. Ka pengime por ato janë të menjanuëshme. Një lehtë- sim do t’ ishte’ sikur të kishim në Shqipëri dokto- resha per- gratë. Fundi, munt të fillohet rregullimi i çeshtjes duke shtrenguar, tani për tani, vetëm djalin të prezentojë, perpara martesës, qertifikatin e shënde- tit. Duke pritur qe puna të rregullohet rne ligjë, prindërit që duan të tregojnë se përkujdesen për Biblioteka Publike "Qemal Baholli" Elbasan56 J E T A shëndetin dhe lumtësin’ e bijve të tyre, mundin ata vehtë, si gjetkë, të kërkojnë një vërtetim mjek- suar për shëndetin e dhëndrit a të nuses- Dokujt munt t’ i vijë rëndë, në krye, por po të mendojmë sa rendësi të madhe ka, për famili e për komp, një mas’ e tillë, duhet të shpresojmë se munt të bëhet shpejt e shpejt zakon e rregull e përgjithë- shme, dhe do të jetë, me të vertet, më i dobishmi i gjith zakoneve që kemi. Biblioteka Publike "Qemal Baholli" ElbasanI E T A 5 7 N U R S I N G IN T H E M O U N T A I N S Would you believe that there is Public Health work done in the Mountains of Albania ? For thirteen years this work has been going on when the towns of Albania had never even heard of such a thing as Nursing until the Great War; when the different nations invaded the country and brought withthem the so called civilization. Even now there is little done on that line in the capital of Albanie; but the seed of Nursing that has been planted since the war by the American Red Cross is ta- king root and the people of Albania realize the need of it. The Sisters of Mercj? “Motrat e Dashnisë, Sisters Beloved„ as they are called by> the surrounding tribes of the moun- tains, are Albanians, and had their training in Agram, old Hertsegovina. After feeling that they had paid to their Alma Mater for what thej? had gained, they decided to work for their own countrp, for their people. Thej> have the real spirit of Nursing, chose the mountains, Kalme>, a little village on the hill, near the city of Scandetbeg, bccause they felt that the need was greater there; no dootors, no medicines, no decent sanitary conditions; just stone huts, hills jfields, trees; and beautiful, natural surroundings with pastures and orchards brooks and rivers. Ofcourse work here is much more fascina- ting, one never gets tired in a countrj? like this, than in a pla- ce where you can get hold of everj? little thing you need. “So- mething in the air, something in the people itself, in the coun- try itself that gets pou and makes you love j?our work and you never get [.monotonos or unhappnj?; «This is what thç Biblioteka Publike "Qemal Baholli" Elbasan58 J E t A Sisters told me \vhen we \vent to visit them. They live in a Modern Stone House, with a n;ce vegetable garden in front of the building. Big \vindows for ihe sun and air to brighien the rooms. It is the only house in that district decent enough to? be comfortable and happp. The house was built about 30 years ago, by the peasants for dhe use of the Sisters. Attached to the main building, there is the little church, Biblioteka Publike "Qemal Baholli" ElbasanJ E T A 59 the schoel room and the D'spensary. Every day except Sunday 50 or 60 boys and girls attend the school, and the Dispensarj? is opened at any time there is need of it. The Sisters have no special hours for it, because the peasants have no idea of kee- ping certain hours, they are busy in the fields. Sick people able to walk visit the Clinic and when the patient is unable to walk, then there are the Sister Nurses tramping over the nar- row paths in thc mud or snow or rain. They are happp giving Biblioteka Publike "Qemal Baholli" ElbasanNext >