i Jp në dijën, por në vullnetin e fortë 1. qëndron vlera e njeriut, HERBART., NË neejiëii E përkohëkimia“ORMALISTI, . Shkollalormale Elban. Muzeu i Shkollës Normale të Mbrendija Auktoriteti i mësonjësitI Fëmija, shtëpija dhe shkolla Edukata fizike në programin e shkollës Provë mësimiTrusnia ajrore Provë mësimi — Ushtarët, gjindarmët e paraushtarakët Novelë — Gjaku i maleve Vjerrshë — Atdhemohonjësi Vjerrsha për Shkolla Hartime nxënësish — Qdo gjë me masë Gojdhanë — Sulltani dëgon në Dibër Hajredin Pashën Për t' u-ÇtodhunE Lajme të Shkollës Posta e jonë.— E përkohështja “NORMALISTI, DEL NJHERË NË MUEJ. 41 E botojnë nxëësit e Normales. Editor: ' H. Ballshi'3A ndihmës S. Alliu Sekretar: 1. Shishmani 32. eninQ. Guranjaku Arkëtar: Y. BerishaBa.' ””K. Jovani' Pajtimi: për gjasë numra 2 Fr. ari Nji numër kushn 2 Lekë. m9 e E 92 Muzeu i Shkollës NormaleÇ'është autoriteti i mësonjësit7 Nga rriedh2 Si duhet ushtruar7 ——K— Autoriteti i mësonjësit është një fuqi, me anë të së cilës ky i vihet mirërritjes së fëmis, që familjet e dorëzojnë, mbassi u mungon koha ose zotësija për një punë të 'tillë: autoritet, i cili i është mveshuratij nga ana e shtetit dhe me anën e të cilit ai do të guvernojë e do të rregullojë një shkollë. Ky është një autoritet ligjor, i cili është i metë në vetvehte për t' ua arri- tur qëllimevet, që kërkohen nga shkolla. Pra është nevojë edhe për një t'jetër autoritet, që të jetë më i lartë nga ai ligjor dhe ky është morali, që mburon nga diturjja e dashurija e më- sonjësit. Të dy këia përbëjnë autoritetin mësonjësor,i cili është i nevojshëm për një mësonjës, që të kryejë misionine tij të lartë. Po nga rrjeth ky autoritet 2 Nga familja, e cila i lë në dorë mësonjësit fëmijët e “saj, në mënyrë që ky të kujdeset për edukatën e 'tyre e për t'i për- gatitur këta për je tën, gjë të cilën nuk mund ta bëjë familja për shumë arësye. Autoriteti i mësonjësit rrjeth nga nderimi, që shkolla gëzon në një popull të qytetëruar edhe nga diturija e dashurija e mësonjësit. Ky duhet të ketë ditui profesionale për të njohur nxënësin, për të mundur të kupëtojë shkallën mën- dore të 'tyre e për ta përshtatur mësimin pas fuqisë kuptimore të 'tyre. Por nuk mjafton vetëmditurija, duhet edhe zëmëra, pse prindërit, me të lëshuarit e fëmijës në dorë të mësonjësit,i besoj- në atij edhe disa detyra, që kanë ata kundrejt krijesavet të 'tyre: detyrën e rojës e të dashurisë për 'ta. Si duhet t'ushtrohet ky autoritet 2 Mësonjësi, që të fitojë zëmërat e nxënësvet të 'tij, duhet t' ulet e të bëhet edhe aisi ata duke mos u-dëftyer kryelartë ei rreptë, pse kryelartësija u egërson zëmërat, e rreptësija e 'tij. kthehet në despotizmë dhe i bën këta ta urrejnë shko. lën e mëso- njësit. Këtu duhet theksuar se butësija e mësonjësit duhet të jetë mezatare: pse, në qoftë se teprohet, atëhere autoriteti i 'tij dobë— sohet dhe sjell çrregullim. Duhet të respektohet disiplina shko” Ilore, e cila, në qoftë se është e bazuar në dashurie liri, dotë jetë Muzeu i Shkollës NormaleRR mm 2 MOMS përfundimtare. Mirpo, për të disiplinuar, duhet karakter” j fortë. Mësonjësi duhet të jetë shëmbëllë e të prurit, në të gjitha purët e 'tij të çfaqet rregulli, drejtësija, mëndja e matur e ta mbajë lart dinjitetin e 'tij, jo vetëmsi mësonjës, por edhe si njerii shoqë- risë. Për shpërblimet e ndëshkimict duhet të dëftehet i kursyer e i drejtë, në qoftë së do të zgjojë në zëmërën e nxënësvet ndje- nja të mira e të virtytshëme. Në të dhënët e shpërblimevet e të nfdëshkimevet duhet të qindrojë larg pasionevet. Mësonjësi duhet ta ushtrojë autoritetin e “tij me një butësi t' arsyeshëme: ai duhet t'i trajtojë mirë nxërësit, duhet t'i dojë e të dijë t'u përshtatet mendimevet të tyre të vogla. Nukë mund të thuhet ss s4 përfundimtare janë mënyrat e trajinit të mirë 1 Fëmijët, kur shohin se trajtohen dreitë e mirë prej mësonjësit të “tyre, vullretarisht do t'i shtrohen qevee riinit të “tij e do t'i binden me sy mbyllur, edhe në këtë mëny rë do të forcohet autoriteti i tij .— V. Nasto '30 se 3 etë ke fise ëFëmija, shtëpija dhe shkolla Për këtë themë munt t' flasim shumë gjatë. mbëssi përmes bleth faktorët më me rëndësi të pedagogjisë: por nc këtu do të flasim shkurt mbi disa të meta të fëmijvet t'onë dhe si munt të zhduken këto prej shtëpisë e prej shkollës. Mësonjësi, që t'i rrisij mirë. nxënësit e 'tij, duhet t'i njos hij mirë ata, d.m. th. të dijë ç'është. vfënr'ja, si mendon: e,sj jeton. Por edhe prindërit duhet t'i njohin e t'i dijnë inirë të me- tat e fëmijet të 'tyre, që t'i përmirësojnë e t'i rrisin mirë ata. Femija, kur lint, j ka zotësit e 'tij krejt asnjanëse, dhe këto zotësi, munt të bëhen të mira ose të liga. si ipaS: edukatës që do t'i japim. Këtej kupiojmë se fëmija e jonë, kur lint, nuk ka të meta, por këto i ka fituar në jetën e 'tij.. në shtëpi e në sho- qëri. Këto të meta, ,që kanë, fituar fëmijt t'onë kështu, janë mendore, morale dhe trupore. 1) Disa të meta mendore: U mungojnë shumë kuptime gjërash, p. sh. mal, përrua, luginë. kodër etj: qarku i paratyty- rimevet të 'tyre është shumë i ngushtë, s'kanë asnjë intuitë të këthjellët mbi gjërat që i rrethojnë, p. sh, për kopshtin, për Muzeu i Shkollës NormaleNORMALISTI 3 sendet € shtëpisë etj, nuk dijnë të vrejnë e të shijojnë gjërat e bukura: çdo gjykim është i errët në mëndjen € fëmijvet t'onë, e prandaj nukë munt të ilasin edhe drejtë. Të gjitha këto të me- ta e të tjera si këto i kanë fituar, nga shkaku se prindërit e 'ty- re nukë kanë treguar as më të voglin kujdes, që t'i përmirësojnë. 2) Të metat morale: Sikurse e dijmë, fëmijt janë imitonjës, pra çdo fjalë e ndyrë e sjellje e ligë nga ana e më të më- dhënjëvet vepron likësht edhe tek ata. Përgjithësisht edukata e jonë familjare ka disa të meta, të cilat i përvehtësojnë edhe tës mijët me anën e imitimit. Por edhe në prekje me shokë e me botën e përjashtëimefiton fëmija gjithnjë shprehi të papastra mos ralisht. Gjithëfarë fjalësh të ndyra dëgjohen prej fëmivet t 'onë, nukë dijnë të nderojnë më të mëdhenit, nuk dijnë si të sillen shoq me shoq: zihen e rrihen gjithënjë, kur lozin gjithëfarë lojashs bërtasin e sillen si çapkëna, etj. Kuptohet pra lehtas se mbi cfarë bazash do të themelohet karakteri i ardhëshëm i të 'tillë fëmijve. 3) Të metat trupore: Këto janë të shumta tek fëmijët t'onë, mbassi edhe gjëndja familjare e jona është shumë e keqe në çdo pikëpamje, edhe nga shkaku se nëna shqiptare, e cila do të kujdeset gjithnjë për fëmijën, nuk e ka zotësinë e ngenë e duhur, që t'i rrisij mirë fëmijët e vet. Po të vrejmë përgjithë-- sisht fëmijët e vëndit t'onë, do të shohim se janë të rrallë ata, që s'kanë asnjë të metë trupore. Shumë herë shohim fëmij të shurdhër, memec, me duar e këmbë të shtrëmbura, me sy të shtëngër, me gjishtër të këthyer, me hundë të shtypur e me gjithëfarë të metash të tjer. Për të zhdukur këto të meta e për t'i rritur mirë fëmijët, duhet të përkujdesen për këtë punë më parë familja e mbasandaj shkolla. Prindërit, për t'i zhvilluar mëndësisht tfëmijt, duhet të kujdesen që U u rrëfejnë atyre çdo gjë duhe u' kallzuar edhe emërin e 'saj: duhet t 'u japinnjë thesar të math parafytyrimesh: t'u përgjigjen pyetjevet të 'tyre me gjithë qejf e t'u kallëzojnë, çdo gjë mbi çfarë i pyesin ata. Duhet t'i shëtisin në natyrë t'u kallzojnë bukuritë e kësaj e t'u japin një dijë të plotë mbi çdo gjë të natyrës: duhet t'i udhëheqin, që ta vrejnë çdo gjë me kujdes, kështu që të fitojnë intuita të kthjellta. Muzeu i Shkollës Normale4 NORMALUSTI Me, një fjalë prindërit duhet të kujdesen që t'ua bëjnë. të njohur, çdo gjë. të vëndit, ku rrojnë ata, Më në funt duhet edhe t'u ndihin në punët e 'tyre të vogla e t'u japin zëmër. për të mbaruarit e këtyre punëve, Për, t'i rritur: mirë mora isht, duhet. të kujdesen gjithë njerë- zit e familjes, që përpara fëmijvet të japin. shembëlla të, mira: të. ruhen ngafjalët.e vrashta e të ndyra e) t'i rreshten: çdo keqsjelljeje. Prindërit duh:t të mos gënjejnë në. sy, të Jtyre: të tregohen të duruarë, të. përpiktë e me, vullnet të fortë. në punët € mendimet e 'tyre, duhet të kenë kujdes që të mos. lënë fëmijët të lozin me shokë të këqij. se atëhere do të bëhen edhekëta të 'ullë, Le të përpiqen pra prindët që Ui ruajnë bijte 'tyre nga çdo gjë e kege e e pamoralshëme edhe le t' u japin . gjithënjë shprehi e kuptime morale, pse me këtë mënyrë do. t'i vihen themele të forta karakterit moral të tyre. Për të metat trupore duhet të kujdeset më fort nëna, mbassi këjo merret më tepër me rritjen e fëmijës. Fëmija duhet të ruhet shumë në vogëli, pse trupi e shqisat:e. 'tij në këtë kohë janë t atiila që, munt të damtohen edhe prej gjësë më. të. vogël. Nëna pra duhet të ketë kujdes të math që, kur.er lith e, e zgjith fëmijën,e 'saj nga djepi. ti sh'kojë, mirë. duart,, kërmbët, gjishtërinjtë e gjithë trupin: duhet të mos mbajë dritë e gjëra të shkëlqyera afër fëmijës, sei prishin Sytë, petkat e trupin e. fëmijës t'ia pastrojë për herë, ushqimi duhet t'i jipet me rregullë edhe në kohë të caktuarë, përpara një. viti të mos i jepet. st .jatër ushqim, përveç qumështit të nënës. Nukë munt të them se këto pakë porosi do të mjaftojnë për t'i rritur mirë fimijt në familje: por për këtë punë duhet që prindërit të përpiqen gjithënjë e ta gjëjnë edhe vetë mënyrën se si ti rrisin më mirë bijt e tyre, në qoftë se duan që të bëhen njerës të mençëm, të shëndoshë e me moral Sot për sot prindët t onë s' munt t'i kryejnë gjithë ato porosi e shumë të tjera si atoj prandaj i mbetet shkollës gjithë barra e përmirësimit dhe € mirërritjes së fëmijvet. Mësonjësi shqiptar, veç që duhet të plotësojë punën e shkollës duke u dhënë mësim e dukei for- muar nxënësit, por duhet të plotësojë edhe punën, që duhesh të bënte familja, Fëmija e jonë, e pajisur me gjithë ato të meta, Muzeu i Shkollës NormaleeIKORMAANA STI 5 që thamë, i dorzohet mësonjësit të shkretë, i cili s'di së nga t'ia mbajë, Fëmijët t' onë çdo gjë, që mësojhë në shkollë prej mëso- njësit, e karrojnë, porsa dalin nga shkolla, mbassi përjashta kësaj merren me gjëra fare të përkundërta nga ato që mësuari. Përveç këtyre mësonjësit t' onë i mungojnë edhe shumë gjëra, Silibrat e mjetet e tjera të shkollës, të cilat ia bëjnë të vështirë punën e 'tijj porse ky nuk duhet të dëshpërohet. Për t' u kundërshtuar këtyre vështirësive, duhet gjithënjë të ketë durim të fortë, të punojë pa rreshtur dhe pa uemërzitur për detyrën e 'tij Mësonjësi shqiptar duhet të ketë, si: parim punën, pse vetëm me ndihmën e kësaj do të mundi t'ia mbërrijë shumë a pakë qëllimit të vet dhe detyrës së lartë, që i është ngarkuar. Më në funt mësonjësi duhet të jetë edhe idealist: duhet pra të punojë e të bëjë edhe diçka më tepër. se sai kërkohet: duhet të mos e masi kurrë punën, që do të bëjë, me të hollat qi merr, pse vetëm atëhere muni të ketë përfundime të mira Nga gjithë ato mungesa, që lunë, puia c misonjësit t' onë është shumë e vështirë, pra edhe e pamundur që ti japi shtetit pemën që dëshëron, gjër sa edukata familjare të mos ndërrojë drejtimin e të mos miqësohet me shkollën. Shkolla vetëm atëherë do të munt t'ia mbërrijë qëllimit të dëshëruar, kur edukata familjare do t'i ndihi edukatës shkollore edhe kur do të krijohet një lidhje e një marrëveshje miqësore ndërmjet dy vëndevet t' edukatës. Marrveshtja në mes të shkollës e familjes është një nga qëllimet më me rëndësi të pedagogjisë së sotme. Shofim se sot në shumë vënde të përparuara, si në shtetet e Bashkuara t' Ames rikës, në Gjermani etj., janë krijuar konferenca prindëshe mës sonjësish, ku bisedojnë mbi punën se si t'i rrisin mirë fëmijët e 'tyre. Veç kësaj çdo prind shkon të pakën një herë në javë në shkollë edhe pyet mësonjësin se si vete djali a çupa e'tij me mësimet. Mësonjësit mbasandaj nëpër shtetet € përparuara shkojnë dëndur e vizitojnë familjet e nxënësvet të 'tyre e kështu njohin gjëndjen familjare të çdo fëmije. Çdo prind pastaj, kur shpije fëmijën në shkollë, është i detyruar, që t'i tregojë më- sonjësit edhe gjithë të metat e të mirat e fëmijës së 'tij. Më në funt edhe me letra merren vesh prindërit e mësonjësit për punën Muzeu i Shkollës Normaleb NORMALIST E e e edukatës së fëmijvet. Gjithë këto, që thamë, mjerisht neve na mungojnë, edhe sot për sot nukë munt t'i përmirsojmë të gjitha, mbassi jemi në fillim të punës: por duhet të përpiqemi që dalë nga dalë t'i vemë në vënt dhe për pakë kohë t' arrijmë në shkallën e shtetevet të tjerë. I. Lejskaj '32. Edukata Fizike, nji mësim me randësi në programin e shkollës. Nji ndër landët e mësimit, qi përmban programi shkolluer Asht edhe ai i edukatës fizike. Kjo si mësim shkathtësije nuk ka pasë kurdoherë po nji shkallë zhvillimi: herë, herë mësohej me të tepërme e herë, herë po thue Asht lënë mbas dore, si mbas nevojës së kohës e të vendit. Po në kohën e sotshëme, sikurse po e shofim, sidomos në vendet ma të qytetnueme të botës, po zë ose më mirë ka zanë nji vend me randësi në programin e shkollavet të ndryshme. E të mos kujtojmë se gjithë kjo randësi i u-ka dhanë më të ko- të. Asht e pamohueshme vlera e 'saj si nji mjet mjaft i volite shëm për zhvillimin menduer, moral e fizik të njeriut. Sidomos 'për ne Shqiptarët edukata fizike do të meritonte me uequejtë mësimi më me randësi, pse me anë të këtij mund të formojmë nji djelmëni me ndjenja morale të nalta, me nji vullnet e zotsi për t'i ba ballë çdorreziku e për të mprojtun të drejtën e nde- rin e vet e t' Adheut. Të gjithë shtetet e përparuem e kanë futë me themel nëpër shkolla dhe po nxjerrin nga ky mësim, i marrun si dëfrim prej nxanësvet, përfundimet e nevojshëme. Po edhe Shteti i ynë nuk po e lë më njanë këtë mësim: këtë e kallzon numri i orëvet të caktueme për këtë qëllim. Me qenë se erdha deri këtu, më duket me vend me përse shkrue shkurt e shkurt tri dobit kryesore t' edukatës fizike, pse në këtë mënyrë do të kuptohet ma mirë randësija e këtij mësimi. A. Dobija mendore .— Ajo ban qi të jenë kurdoherë të gatshëme verejtja e kujtesa edhe shkathtësija e forcon veprimet më të ngushta të mendjes. Përvoja e përditshme kallzon se njer- Muzeu i Shkollës Normale. dha,A bot Vo e zit e vonë nga mendja nuk munden me i ba mirë lëvizjet gjim- nastikore e se me anë të kësaj mundtë fitohet nji shkathtësi € zgjuetësi, në mos € mbarueme, së paku mjafi e përmirësueme, B. Dobija morale .—Kjo asht ajo ma kryesorja, e .në këtë pikëparnje stërvitja fizike Asht edhe fisnike, pse nga dobija mca rale e 'saj varet fati i njerzëvet dhe i kombevet. Edukimi e për- parimi varen nga vullneti i fortë i qytetarëvet të njij shteti. E këtë virtyt mund ta fitojmë me anë t 'edukatës, fizike, ,Për:të, ba bli ushtrim fizik, duhet vullnet për me i u-shtrue atij ushtrimi, vuil net për me lëvizë shkathtësisht organin € vumë në lëvizje, vullnet për me largue instinktet e frikën, vullnet ma në furd për myi qëndrue lodhjes dhe dhimbjes. Djali.i shtruem kësaj edukate, ndien nevojën e përpiknis, të rregullit € të respektit ndaj të pa: rët e 'tijj i zhvillohet shpirti i kolektivitetit dhe ij shoqënis edhe ban fii interesat e .veta për ato të shokëvet. .E.të g ia keto i ban jo për t'jetër gja, por vetëm e vetëm, qi ta shof. edhe sho- kun si vehten e t'tij. Të mirat morale. t' edukatës fizike, j-në të palurd, por mjaftojnë edhe këto të pakta për me, na e inbushë mendjen se qëllimi i 'saj, sidomos në këtë pikëpamje (morale), asht shum i naltë. Ma tepër se çdo komb t'jetër na Shqiptarët kemi nevojë për qytetarë me ndjenja të 'tilla, përqytetarë qitë shkojnë për- para e shum përpara, mbassi na e ndiejmë nevojën ma të ma- dhe për asi burrash, qi ta kenë për asgja interesin privat para atij të përgjithshëmit. Vetëm me njerëz të 'tillë do të mund tii fusim në gjinin e Nanës Shqipni edhe bijt e tjerës tëvsaj, vëlle- znit tonë, qisot po vuejnë nën zgjedhën e huej, dhe do të ke- mi nji Shqipni, ashtu si na e caktojnë kufijt natyrorë të gjuhës e të gjakut. A ka pra më mjet të mirë për me ia mbërrijtë këtij qëlli- mi kaqë të shejtë” Natyrisht mund t'i arrihet tue shkue edhe në - për rrugë të tjera, por pa dyshim nji ndër ato ma të sigurtat asht edukata fizike. C. Dobija Fizike. — Asht e ditun pastaj vlera fizike e 'saj. Përparimi .i shkencës higjenike dhe i të tjeravet ndihmëse të kësaj na e kallzon se sa i nevojshëm asht punimi muskëluer në të çuemit n'organizimet të landëvet ushqimore nëpër udhë të të Muzeu i Shkollës NormaleNext >