Jo në dijën, por në vullnetin “ Drejtimi: te E përkohëshmja sëShkolla Normale - Elbasan. — Shtypshkronj — MARS1936 — Ni e fortë qëndron vlera e njeriut. HERBART. ) “NORMALISTI, DR a “SAIDE, Elbasan 1936 se Muzeu i Shkollës Normale Normalisti E përkohëshme pedagogjike, letrare, shkencore DEL NË FUND TË ÇDO MUAJI, E botojnë nxënësit e Normales. Editor:Harilla Kuçuli97 Sekretar : Hysejn Hashorva 37. Arkëtar :Jovan GjergaI Ndihmësit Polikron Niçe'38. Panajot Foto'38. Elami Nimani'39. Pajtimi: për gjashtë numra 1 Fr. ari .Nji numër kushton I Lekë. sopReOR SO DIS SARAS RON SHNA SOBAQE HHOGËS aa RANO BASE KOGASE £ SE 4 Dorëshkrimet nuk kthehen. Muzeu i Shkollës NormaleÇ' qëllim duhet të realizojë Shkolla fillore 2 Po thuej se gjith populli i ynë, me disa përjashtime të vogla, kulturën e vet e merr prej shkollës fillore. Asht pra e llogjikëshme që shumica e popullit të kërkojë që shkolla t'i përgjigjet nevojavet të tyne praktike, të cilat lidhen drejtë për së drejti me jetën. Për arsyen e sipërpërmendun me shumë të drejtë munttë pyesim: Ç'kërkon prej shkollësfillore qytetar” i thjeshtë 2 Pa dyshim do të na përgjigjen: Këndim të mirë, njehsim e shkrim. Këto janë cilësi tënevojëshme për çdo njeri. Jeni plotësisht d' arkod. Asnji nuk munt të dyshojë mbi vleftën e këtyne qëllimeve të shkollës fillore. Por mbetet vallë i kënaqun qytetari me këto që i jep shkolla, ose mamirë me thanë, a duhet të mbetet 7 Pa dyshim jo 1 Të gjithë e dijmë fare mirë se këto cilësina d.m th. këndimi, njehsimi e shkrimi munt t'i fitojnë nxansit fare lehtas e bile mbrenda vitit të parë të shkollës. Pastaj fitimi i rrjedhun prej këtyne djathtësive asht i pakonsiderueshëm. Këto djathtësi nuk formojnë masën me të cilën gjykohet vjefta e mbrendëshme e njij njeriu, karakteri, mendja e 'tij. Për arsyet e sipërpërmenduna shkolla nuk u-mjaftue me djathtësit e sipërme, por deshi t'ia plotësojë prirjen fëmis për të mësuem me anë të mësimeverealistikë si: Historin, Gjeogra- fin e shkencat Natyrore. Kështu të gjithë kërkojnë që shkolla duhet t'i japi fëmis njohni e sidomos shkolla fillore. Po ç'për- vojë fitoi shkolla nga kjo landë mësimi” Natyrisht shumë të keqe, nëse flasim të vërtetën. U vertetue se përfundimi qe shumë më i vogël në krahasim me përpjekjet e bëme. Kjo gjë ndoshta rrodhi nga shkaku se i dhamë tepër vleftë mësimeve realistike. Landa e mësimeve realistike munt të jetë e kandëshme si pre- gatitje për shkollat e mesme, porse mbetet në pjesën e saj ma të madhe e huej për fëmin siç jipet sot dogmatikisht. Shkolla punos për shkollën: ashtu si vepron sot qellimi i saj i vërtetë na thotë Se: Shkolia duhet të punoj për jetën Kët e thot kjartazi dhe Seneka $ Non scholae, sed vitae: disximus“ : Jo shkollën, por për jetën nxamë. Këtijqellim munt t'i arrijmë vetëm atëhere kur landën e mësimeve do ta kërkojmë në punën e njerësve, në historin e produkteve të punës' - Muzeu i Shkollës Normale2NORMALISTI në punën vet. Vetëm me këtë mënyrëfitojmë nji landë, që gjindet mbrenda rrezës së veshtrimevet të përditëshme të fëmis,që asht nji landë interesante, që zhvillon gjykime, që njikohësisht na tregon ç' zgjanim mund të tmarri mbrenda në shkollë lënda realistike' Jo për shkollën, por për jetën - për këtë duhet të nxamë. Nxansi nuk duhet të mësojë vetëm mendime, por më tepër të mësojë që të mendohet vet. Shkolla do të vazhdojë t'i japi, natyrisht, njofni fëmis, por nuk duhet të detyrojë fëmin nënjitë mësuem pasiv për nji landë, që asht e huej për 'të. Fraza: Shkolla i përket jetës, i thotë të gjitha. Jeta ka nevojë për njerës të fort, aktivë, të saktë e ma tepër për njerës të mirë, Të kujdesunit për shëndetin, zhvillimi aktivi” tetit, dhe përparim i predispozisjonëve dhe të vullnetit moral formojnë qëllimin më të gjanë të shkollës. Porse shkolla deri më sot nuk urspërpoq dhe aqë për realizimin e këtij qëllimi. Mosha më c volitëshme për nji shvillim të shumëanëshëm asht pa dyshim ajo prej 6-14 vjetsh. Por nuk duhettë harrojmë se nji zhvillim i shumëanëshëm kërkon nji levizje të pareshtun e të gjithënduershëm. Për këtë shkak shkolla e sotëshme e bankavet nuk munt të plotësojë pikë së pari forcimin e mu- shkënivet, të zemrës e të systemës nervore. Pastaj nji të mësuem pasiv nuk zhvillon pamvarrësi mendjeje ag vet-veprim. Këtë gja e shofim përditë me përfundimet e shkollës fillore. Nxansit e shkollës së sotëshme kanë frikë me shfaqë mendimin e 'tyne lirisht, gjykimin e 'tyne e nuk kanë inisiativë. Aktiviteti fitohet vetëm me anë të vet- veprimit, vetëm me zbatimin e njohnive- Me këtë mënyrë zhvillojmë predispozisjonin praktik, që asht nji nga dhuratat ma me randësi për jetën. Mb” anëtjetër shkathësija e dorës, nëse ec zhvillojmë ashtu si duhet, formon nji kapital për jetën e ardhëshme të fëmis. Pra nga sa thamë munt ta përmbledhim kështu qëllimin që duhet të realiziojë shkolla fillore: Zhvillim armonik i fëmis. Ky parim i Fillosofit të math Grek, Platonit, asht i lashtë, por do të bahet i ri në qoftë se e realizon shkolla fillore. Kavaje më i Mars 1936Niko Gjini ' 31. Mësimi i vetmuar ësht vdekja e shpirtit. DIESTERVEG Muzeu i Shkollës NormaleSO$ Metoda globale. Të gjithë nxënësit, kur vijnë për të parën herë në shkollë, blejnë nga nji abetare, e çelin dhe të gjithë e dijnë se në faqen e parë ka i-ja e pra fillojnë e këndojnë i, i, i, mbasandaj: u, u, u, i, u, etj Po kjo gjë ndodhvit për vit. Kështu të vegjëlit nxënë pak nga pak iu, ui, mi-ni etj., d. m. th. se shkojnë prej germës në rrokjet, nëfjalët, në fjalit e periudhat, prej të thjeshtës në të përbëmen, prej pjesës në të tanën. Kjo metodë, cila quhet fonetike, synthetike etj., përdoret ungjijo vetëm në vendin t' onë, por edhe në shumë shtete të qytetnuem ( pjesërisht ). Të metat e kësaj metode janë: Ndjek nji udhë të panas tyrëshme, tue shkue prej pjesës në të tanën e prej abstraktit në konkretin. Nuk i le shesh të lirë fuqivet të vetvetishme të fëmis të zhvillohen natyrisht, por i kufizon e i ndrydh me anëtë disa shenjave, që për fëmin nuk kanë ndonji kuptim. Siell mërzi e monotoni dhe ndihmon rutinën. Ma në fund kërkon nji shpenzim të mjaftë energjish, në vend që këto energji të shpenzoheshin në nji punë më të dobishme. Tuj marrë para sysh këto të meta, pedagogët e ri janë mundue dhe kanë gjetë nji metodë tjetër më të përshtatëshme, ma të lehtë, më të natyrshëme e më dobipruëse për fëmin. Kjo asht metoda globale ( tënësore ), e cila në të gjithë botën po përhapet me nji shpejtësi të madhe. Parimi i kësaj metode, Asht ky: $ Me shkue prej të tanës në pjesët, prej të përbëmes në të thjeshtën ,. Kjo, thonë mprojtësit e kësaj metode asht udha e natyrëshme dhe e vërtetë, që ndjek shpirti i fëmis në përvehtësimin e njohnivet qysh prej të lemit. E na pse t'a ndërrojmë këtë udhë në punën e këndimeshkrimit në nji tjetër krejt mjeshtërore (artificiale )7 Kur nxen fëmija emnin nana, nuk nxen më parë gërmën n, mbasandaj a, më vonë ma e më në fund nasna. Jo, fëmija flet: nana, baba, daja etj., në fillimt të paplota, por gjithnji të tana e jo në pjesë. Kur shefnji shtëpi, nuk veren më parë derën, mbasandaj shkallët, sallonin dhomat etj., pra nuk thotë: ja nji derë, nji dritare etj., por: ja nji shtëpi. Shtëpija pra i paraqitet fëmis si nji gjë e tanë dhe, mbas njij kohe, i kupton ajo pjesët e së tënës. Po këte udhë pra duhet të ndjekin edhe edukatorët: Prindi duhet t'i tërheki verejtjen Muzeu i Shkollës NormaleSË phE fëmis mbi gjana të tëna e t'a stërvisi në të verejtunit e bukur rivet tanësore të natyrës e të artit. Mësuesi duhet t' a fillojë të mësuemit e këndimit e të shkrimit me fjalë a fjali e prej atyneve të dali në rrokjet e germat. Në'këte mënyrë shkohet prej të lehtës në të vështirën, prej konkretit në abstraktin, kurse në metodën fonetike veprohet përkundrazi: shkohet prej të vështi- ravet në të lehtat, prej abstraktit në konkretin. E me të vërtetë a nuk asht nji gja abstrakte dhe e vështirë për fëmin nji i ose u, iu, na etj.” Kurse fjalët: nënë, Agimi qeshi etj. kanë nji kuptim për 'të dhe mësuesi mund t'i nxjerri drejtë për së drejti prej interesit nxanësvet. E pra me të tilla fjalë duhet fillue këndimi e shkrimi e jo me i, u etj. Asht provue se të filluemit me shkrue vija të drejta, të përkulme etj. nuk siell përfundime të mira. Fëmija qysh prej moshës 2-3 vjeç fillon me vizatue ( shkarravina ) e pra edhe Shkrimi të fillohet në këte mënyrë ( në formë vizatimi ). Doemos në fillimt nxënësi do të shkruej keq, por pak nga pak do t'a përmirësojë seicili simbas zhvillimittë 'tij Seicili mund të shkojë përpara sa të mundet dhe nuk Asht nevoja të presi shokët e 'tij për me kalue nji faqe t' abetares, deri sa t'a bëjë përmendsh e të mërzitet me 'to. Këndimi simbas metodës fonetike bahet nji mësim mjaft i mërzitshëm e monoton, mbassi shumë herë sillet e përsillet po rreth atyne fjalëve dhe nxënësit e nxënë këndimin si uratat e priftënvet. Ja nji pjesë që nuk më harrohet kurrë : z, z, za-gasri, zarga-ri hy-ni në pyll — e kaepi gjar-pni za-gastin € gjorë i i, “je etj. —. Ecunit që ndiqen në të mësuemit e këndimit e shkrimit simbas metodës globale nuk mund t'i shënojmë këtu, mbassi për t'i spiegue këto nuk mjafton nji artikull ose dy, por duhen studjue libra. Vetëm mund të themi se në nji mënyrë të përs gjithëshme këndimi fillon me fjali të thjeshta a fjalë (a ma mirë me emnin e çdo nxdnësi ) dhe shkrimi me të vizatuemit e këtyne fjalive a fjalëve tue shkue kështu prej të tënës në pjesën. Tue trajtue mbi këte metodë, nuk mund të kalojmë pa përmendë emnin e pedagogut belg Decroly-it, i cili asht si me thënë baba i kësaj metode dhe ai që dijti me ia përshtatë aqë bukur shpirtit të fëmis punën e këndimit e shkrimit (si edhe lëndët e tjera ), në mënyrë që metoda e tij sot po përhapet në të gjithë botën. Muzeu i Shkollës NormaleNORMALTI Përfundimet e mira të kësaj metode i kanë provue edhe shumë pedagogë të tjerë, dhe në shumë shtete kjo ka marrë nji formë zyrtare. Qysh prej shumë vjetësh kanë fillue provat e kësaj metode ndër fëmi të ndryshëm dhe prej shtetesh të ndryshëm. Tash tri vjet në Paris asht hapë nji fushatë e madhe ndërmjet t' edukatorëvet specialistë mbi këte metodë dhe ma në fund, ka përfundue : $ Këshillohet metoda globale randë- sija dhe vlefta pedagogjike e së cilës nuk mund të krahasohet me asnji tjetër metodë ,. Në Svicër kjo metodë asht tue u përgjithësue dita-ditës. Në të gjitha shkollat fillore të Gjenevës metoda globale Asht vi në zbatim dhe ajo fonetike quhet si nji gja e vjetërueme e pa vlerë. Po kjo gjendje Asht edhe në Bruksel. Edhe në Gjermani, Francë, Amerikë etj. metoda globale asht vumë në zbatim me përfundime të mira. Asht mirë pra që edhe ndër ne të provohet kjo metodë dhe në qoftë se ep përfundime të mira, të përgjithësohet. Mos të kujtojmë se do të humbim kohën kot me prova, pse nuk, jemi na të parët qi do t'i bëjmë. Shumë të tjerë e kanë provue këte metodë para nesh dhe puna e jonë do të jetë ma tepër më provue në se kjo i përshtatet shpirtit e gjuhës së Shqiptarit ë në se po në ç' mënyrë duhet zbatue. Nuk duhet kallë pra si nji gjë € provueme e pa u-kontrollue, por duhet provue e studjue mirë prej njerëzish të zot e kompetentë. Ndokush mund të thotë: Po ç' na duhet neve kjo metodë e rë, kurse me anën e metodës fonetike ia mbrrijmë qëllimit për bukuri e nxënësit nxënë me këndue e me shkrue shpejt” — Së pari pse simbas metodës fonetike si mësuesi ashtu edhe nxar nësi bijnë shpejt në rutinë. Mbasandaj pse ajo globale ka ato të mira që përmendëm më sipër. Kur kemi nji udhë tjetër ma të drejtë, më të sheshtë e mëtë shkurtën, pse të shkojmë gjithnji në udhën e vjetër 7 Apo pse kështu e kemi gjetë, e kështu duhet t'a lëmë 7 Gjithëseicili mundohet për përmirësim: në qoitë pra se kjo asht nji gja ma e mirë se ajo që kemi, nuk duhet t'a lëmë mbë nj anë për hatër të rutinës. $. Paparisto Muzeu i Shkollës Normale6NORMALISTI Gjëra të vogla të njëj rëndësije të madhe. Qëndrimi i nxënësvet gjatë mësimit me gojë. Nuk duhet t'u ngjasim pedantëve të disiplinës, të quajtu- rve mësues të rreptë (ndodhen një numur i math prej syresh,të cilët edhe kënaqen, kur u apim një emërtë tillë) të cilët duan t'i ngurëzojnë fëmijët, duke shkuar dhe të famëshmen disiplinë gjermane. E kështu ata nuk kujtohen se po bëjnë një vepër në kundërshtim me rregullat edukative të ra, duke harruar edhe parimet më fillimtare të fisiollogjis, gjendja trupore, edhe në hopet e verejtjes, e shtyn që të lëvizë. Ne fëmijët nuk i duam as shërbëtorë as rebelal I duam të disiplinuar thjeshtësisht, me një disiplinë të thjeshtë e të mirë, që lind e formohet prej dashuris që kanë ndaj shkollës e ndaj mësuesit. Në se fëmijët, mbassi të kenë qënë të gatitur, vihen me krahë të kryqëzuar me një dorë në mjekër, ose ndonjë ndër'ta ngrihet më këmbë, mësuesi nuk duhet të turbullohet, por të shkojë përpara duke qënë ij sigurtë se gjithë sa spjegon ka për t'u kuptuar e ngulitur në mëndje të nxënësvet, në qoftë se ata do t'i ken vë ngulitur syte mendjes e të trupit tek mësuesi. Qëndrimi i nxënësve gjatë mësimevet me gojë duhet të lihet i lirë, por, për nevojë diplinore e morale, duhet të rregu- llohet së paku nëfillim të çdo mësimi. Duart e kryqëzuara nuk këshillohen, mbassi të mbajturit për një kohëtë gjatë shtërngon krahnorin. Shumë mësues i mbajnë nxënësit me krahë mbrapa kurrizit, ky qëndrim është i vlefshëm për një kohë të shkurtër, mbassi i bën fëmijët që të mbajnë një drejtim të bukurtë trapit. Po të bëhet i zakonshëm, bëhet i vështirë e i papërshtatur. Preferohet qëndrimi i qetësuar me duar mbi bankë, dukeju lënë një farë lirije gjat mësimit që t'a ndërrojnë qëndrimin, mbassi verejtja e fëmijës është m'e madhe po të lihet m'i lirë. Duhet të kujtojmë se peripatikët ndëgjonin mësuesit fillosofë duke shetitur me 'ta. Qëndrimi i nxënësvet duhet të jetë i lirë e çdo qëndrimi është i mirë, po qe se fëmija rri i qetë. Syri vëzhgo— njës i mësuesit duhet t'a ndreqnjë, kur sheh se nuk i përgjigjet rreguliavet të hygjenis. Ta detyrosh një fëmijë që të rrijë 20ar- Muzeu i Shkollës Normale(NORMALISTI 7 30 minuta në një qëndrim të caktuar është barbari. Mjeti më i mirë për të përmbajtur disiplinën është fjala e puna e mësuesit. Kallzojuni një përrallë, këndojuni një novelë, bëjuni.një spjegim interesant. Do të shihni nxënësit me sy të ngulur, me gojë të hapur e po thua të palëvizshëm. Mësuesi ka paraqitur një çështje arithmetikë në dërrasëtë zezë e i nxit nxënësit që ta zgjidhin. Fëmijët, për të treguar që kanë menduar, që kanë kuptuar, që dëshërojnë të pyeten ngre- jnë një krah ose dhe të dy, dal nga dal ngrihen në majë të këmbëve që të mos mshifen prej shokut q'është përpara,i cili ka bërë edhe ay vetë po punën e këtij të mbrapmit, thërrasin, vërejnë e bëjnë shenja të ndryshme për t'i njoftuar zgjidhjen. Do t'a quante një shrregullim një që nuk ka kuptim të dijës pedagogjike. Përkundrazi kjo është për t'u quajtur verejtje e plotë dhe e gjallë. Eshtë e vërtetë që mund të kthehet në zhurmë. Nuk e shkakton që t'i ngjasë kjo një mësuesi, që di ta mbajë në grusht klasën, së cilës mjaiton t'i hedhë një shë- kim për ta bërë që të vihet në qetësi e në rreguil. Kështu fëmi- ja mësohet në lirinë personale, duke nderuar me vonë, në jetën e vërtetë, rregullat shoqërore. Pra fëmija duhet të mbajë një qëndrim tëlirë, të kënaqe shëm, të natyrshëm e të pëlqyeshëm. Duhen zhdukur qëndrimet që i bëjnë të duken fëmijët si ushtarë të vegjël. Esthetika, mili- tarizmi e njisija duhet të zhduken, kur flitet për qëndrimin e nxënësvet gjat mësimevet me goje. Shpirti i shtrohet vërejtjes, kur trupi rri i qetë, cilido qoftë qëndrimi që aj merr: E fëmija është i qetë, kur nuk vuan trupi ose një pjesë e 'tij. Por një qëndrim i kënaqshëm për një fëmijë, është i pakënaqshëm për një tjatër, e kjo vjen për arsye fisiollogjike e psikollogjike të temperamentit e të natyrës së fëmijës. ja pra: secili të marrë qëndrimin që i pëlqen më shumë, mjofton që të rrijë si rrinë njerëzit e edukuar e të qytetëruar. Bajram Zotto Arsimtarët Për të mirën e Arsimit Kom- bëtar bëni të njohur mendimet t' Uaj, reth çeshtjeve të ndryshme pedagogjike, dukei dërguar për botim tek “Normalisti, që € ma- . rrin 1000 e ca mësuës.e Muzeu i Shkollës NormaleNext >